본문 바로가기

한글로 읽는 중세 철학/한글 토마스아퀴나스

토마스 아퀴나스의 신학대전 1부 12질문 12논항 - 우리는 자연 이성에 의하여 이 현생에서 신을 인식할 수 있는가?

토마스 아퀴나스의 『신학대전』 1부 12 질문 12 논항

 

유대칠 (토마스철학학교 오캄연구소) 옮김

 

 

- 우리는 자연 이성에 의하여 이 현생에서 신을 인식할 수 있는가?

 

열두째에 대하여 다음과 같이 진행된다. 자연 이성에 통하여 현생에서 신을 인식할 수 없어 보인다.

Ad duodecimum sic proceditur. Videtur quod per naturalem rationem Deum in hac vita cognoscere non possimus.

 

1. 왜냐하면 보에티우스는 『철학의 위안』에서 "이성은 단순한 형상을 파악하지 못한다"고 했다. 그런데 신은 극도로 단순한 형상이다. 마치 앞서 논의한 바와 같이 말이다. 그러므로 자연 이성은 신에 대한 인식에 도달할 수 없다.

1. Dicit enim Boetius, in libro de Consol., quod ratio non capit simplicem formam. Deus autem maxime est simplex forma, ut supra ostensum est. Ergo ad eius cognitionem ratio naturalis pervenire non potest.

 

2. 게다가, 영혼은 심상 없이 자연적 이성으로 어떤 것도 이해하지 못한다. 마치 『영혼에 대하여』 3권에서 논해지듯이 말이다. 그러나 신은 비물체적인 것이기에 우리 가운데 심상이 있을 수 없다. 그러므로 우리에게 자연적 인식으로 인식될 수 없다.

2. Praeterea, ratione naturali sine phantasmate nihil intelligit anima, ut dicitur in III de anima. Sed Dei, cum sit incorporeus, phantasma in nobis esse non potest. Ergo cognosci non potest a nobis cognitione naturali.

 

3. 게다가, 자연 이성을 통한 인식은 선한 사람에서도 악한 사람에서도 공통적이다. 예를 들어, 그들의 본성이 모두에게 공통적이듯이 말이다. 그러나 신에 대한 인식은 오직 선한 사람에게만 어울린다. 왜냐하면 아우구스티누스는 『삼위일체론』 1권에서 "인간 정신의 시력은 신앙의 의로움으로 정화되지 않으면, 탁월한 빛을 보기에 적절하지 않다"고 한다. 그러므로 신은 자연 이성으로 인식될 수 없다.

3. Praeterea, cognitio quae est per rationem naturalem, communis est bonis et malis, sicut natura eis communis est. Sed cognitio Dei competit tantum bonis, dicit enim Augustinus, I de Trin., quod mentis humanae acies in tam excellenti luce non figitur, nisi per iustitiam fidei emundetur. Ergo Deus per rationem naturalem cognosci non potest.

 

그러나 아래와 같이 반론이 제기된다. 「로마인들에게 보낸 편지」에서 "신에 대하여 알 수 있는 것은 그들에게도 알려져있다"고 한다. 이는 자연 이성을 통하여 신에 대하여 인식할 수 있다는 말이다.

Sed contra est quod dicitur Rom. I, quod notum est Dei, manifestum est in illis, idest, quod cognoscibile est de Deo per rationem naturalem.

 

나는 이리 답한다.

우리의 자연 인식은 감각에서 기인되는 것이다. 그러므로 우리의 자연 인식은 감각적인 것에 의하여 인도되어지는 한에서 가능하다. 또한 감각적으로 인 것에서 부터 우리의 지성이 신적인 본질을 봄에 도달할 수 없다. 왜냐하면 감각적인 피조물은 원인의 능력에 적합하지 않은 신의 결과물일 뿐이기 때문이다. 그러므로 감각 인식으로 부터 신의 모든 능력이 인식될 수 없고, 결과적으로 그것의 본질도 보일 수 없다. 그런데 그의 결과물은 원인에 의존하기에 우리는 감각적인 것들에서 신에 대하여, 신이 존재하는가의 여부에 대한 인식에까지 인도될 수 있다. 또한 신은 그에게서 원인되어 나온 모든 것들을 초월하며, 모든 것의 제일의 원인이기에 신이 필연적으로 적합한 모든 것을 그에 대하여 그의 피조물에 대한 관계를 인식하는 것이다. 즉 신은 모든 것의 원인이라는 것을 인식하는 것이다. 그리고 피조물과 신과의 차이점을 인식하는 것이다. 즉 신 그 자체는 그로 부터 나온 야기된 것 가운데 어떤 것이 아니라는 것을 인식하는 것이다. 그리고 이렇게 신에게서 제거되는 이것은 신의 결함이 아니다. 왜냐하면 신은 신을 원인으로 나온 모든 결과를 초월하기 때문이다.

Respondeo dicendum quod naturalis nostra cognitio a sensu principium sumit, unde tantum se nostra naturalis cognitio extendere potest, inquantum manuduci potest per sensibilia. Ex sensibilibus autem non potest usque ad hoc intellectus noster pertingere, quod divinam essentiam videat, quia creaturae sensibiles sunt effectus Dei virtutem causae non adaequantes. Unde ex sensibilium cognitione non potest tota Dei virtus cognosci, et per consequens nec eius essentia videri. Sed quia sunt eius effectus a causa dependentes, ex eis in hoc perduci possumus, ut cognoscamus de Deo an est; et ut cognoscamus de ipso ea quae necesse est ei convenire secundum quod est prima omnium causa, excedens omnia sua causata. Unde cognoscimus de ipso habitudinem ipsius ad creaturas, quod scilicet omnium est causa; et differentiam creaturarum ab ipso, quod scilicet ipse non est aliquid eorum quae ab eo causantur; et quod haec non removentur ab eo propter eius defectum, sed quia superexcedit.

 

그러므로 첫째에 대하여 아래와 같이 말 되어야 한다. 이성은 단순 형상에 이르러 그것이 무엇인지를 알 수 없다. 하지만 그것에 대하여 알 수 있는 것이 있다 예를 들어, 그것이 존재하는가를 인시기할 수는 있다.

Ad primum ergo dicendum quod ratio ad formam simplicem pertingere non potest, ut sciat de ea quid est, potest tamen de ea cognoscere, ut sciat an est.

 

그러므로 둘째에 대하여 아래와 같이 말 되어야 한다. 신은 자연 인식에 의하여 그 자신의 결과물의 심상에 의해 인식된다.

Ad secundum dicendum quod Deus naturali cognitione cognoscitur per phantasmata effectus sui.

 

그러므로 셋째에 대하여 아래와 같이 말 되어야 한다. 본질에 의한 신의 인식은 은총에 의한 인식이기에 오직 선한 사람에게만 적절하다. 그러나 자연 이성에 의한 신에 대한 인식은 선한 사람과 악한 사람에게 적절하다. 그러므로 아우구스티누스는 『재고론』에서 "기도 가운데 나는 '오직 정결한 이만이 참된 것을 인식하게 하신 신이시여'라고 하지만, 지금은 이것을 인정할 수 없다. 왜냐하면 정결하지 못한 다수의 사람들도 참된 많은 것을 즉 자연 이성을 통하여 인식할 수 있다고 답할 수 있다"라고 말한다.

Ad tertium dicendum quod cognitio Dei per essentiam, cum sit per gratiam, non competit nisi bonis, sed cognitio eius quae est per rationem naturalem, potest competere bonis et malis. Unde dicit Augustinus, in libro Retractationum, non approbo quod in oratione dixi, Deus, qui non nisi mundos verum scire voluisti, responderi enim potest, multos etiam non mundos multa scire vera, scilicet per rationem naturalem.