본문 바로가기

한글로 읽는 중세 철학/한글 토마스아퀴나스

토마스 아퀴나스의 신학대전 1부 1질문 1논항 - 신학은 철학 이외 또 다른 가르침이 필연적으로 가져야 하는가?

토마스 아퀴나스의 신학대전11 질문 1 논항

 

유대칠 암브로시오 (토마스철학학교 오캄연구소) 옮김 


- 신학은 철학 이외 또 다른 가르침이 필연적으로 가져야하는가?

 

첫째에 대하여 다음과 같이 진행된다. 철학적 학문을 제외하면 더 이상의 다른 학문이 필요하지 않은 것으로 보인다.

Ad primum sic proceditur. Videtur quod non sit necessarium, praeter philosophicas disciplinas, aliam doctrinam haberi.

 

1. 왜냐하면 집회서322절을 따라 "너보다 더 높은 것을 구하지 말아라"라고 하는 것과 같이 인간은 이성을 넘어서는 것을 알려고 하지 말아야 한다. 그런데 이성에 속하는 것은 이미 철학적 학문에서 우리에게 충분히 알려져있다. 그렇기에 철학적 학문을 제외한 다른 여타의 가르침을 가지는 것은 과분해 보인다.

1. Ad ea enim quae supra rationem sunt, homo non debet conari, secundum illud Eccli. III, altiora te ne quaesieris. Sed ea quae rationi subduntur, sufficienter traduntur in philosophicis disciplinis. Superfluum igitur videtur, praeter philosophicas disciplinas, aliam doctrinam haberi.

 

2. 게다가, 가르침은 오직 존재자에 대한 것이어야만 한다. 왜냐하면 참된 것과 존재자가 환치되는 참된 것이 아니면, 알려질 수 없기 때문이다. 그런데 철학적 학문 가운데 이미 모든 존재자에 대한 논의가 들어가 있으며, 신에 대해서 역시 다룬다. 그렇기에 철학자(아리스토텔레스)형이상학6권에 따라 철학의 어떤 부분은 신학 혹은 신적인 학문이라고 불린다. 그러므로 철학적 학문을 제외하면 다른 어떤 가르침들을 굳이 가질 필요는 없다.

2 Praeterea, doctrina non potest esse nisi de ente, nihil enim scitur nisi verum, quod cum ente convertitur. Sed de omnibus entibus tractatur in philosophicis disciplinis, et etiam de Deo, unde quaedam pars philosophiae dicitur theologia, sive scientia divina, ut patet per philosophum in VI Metaphys. Non fuit igitur necessarium, praeter philosophicas disciplinas, aliam doctrinam haberi.

 

그러나 아래와 같이 반론이 제기된다. 티모테오에게 보낸 둘째 서간3장에서 "성경은 전부 하느님의 영감으로 쓰인 것으로 가르치고 꾸짖고 바로잡고 의롭게 살도록 교육하는 데에 유익합니다"고 한다. 신적 영감으로 이루어진 서책은 인간 이성에 따른 철학적 학문에 속하는 것이 아니다. 그렇기에 철학적 학문 이외에 신적 영감으로 이루어진 다른 학문이 있다는 것은 유익하다.

Sed contra est quod dicitur II ad Tim. III, omnis Scriptura divinitus inspirata utilis est ad docendum, ad arguendum, ad corripiendum, ad erudiendum ad iustitiam. Scriptura autem divinitus inspirata non pertinet ad philosophicas disciplinas, quae sunt secundum rationem humanam inventae. Utile igitur est, praeter philosophicas disciplinas, esse aliam scientiam divinitus inspiratam.

 

나는 이리 답한다.

인간의 이성에 의해 탐구되는 철학적 학문 이외에 인간의 구원을 위해 신적 계시에 따른 어떠한 가르침이 있을 필요가 있다. 우선 인간은 신을 향하게 질서 지어졌다. 마치 이성의 파악을 넘어가는 어떤 것을 목적으로 향하여 질서 지어졌듯이 말이다. 이사야64장에 따르면, "하느님이시여, 당신을 사랑하는 이들을 위해 당신이 준비한 것을 당신 없이는 눈은 보지 못했습니다"고 하였습니다. 또한 인간은 자신의 의도와 행위를 그 목적으로 맞추어야 하기에 인간은 목적을 미리 알아야 합니다. 그렇기에 인간의 구원을 위해 인간의 이성을 넘어서는 신의 계시로 명확해져야 하는 것은 필연적이다.

Respondeo dicendum quod necessarium fuit ad humanam salutem, esse doctrinam quandam secundum revelationem divinam, praeter philosophicas disciplinas, quae ratione humana investigantur. Primo quidem, quia homo ordinatur ad Deum sicut ad quendam finem qui comprehensionem rationis excedit, secundum illud Isaiae LXIV, oculus non vidit Deus absque te, quae praeparasti diligentibus te. Finem autem oportet esse praecognitum hominibus, qui suas intentiones et actiones debent ordinare in finem. Unde necessarium fuit homini ad salutem, quod ei nota fierent quaedam per revelationem divinam, quae rationem humanam excedunt.

 

또한 신에 대하여 인간의 이성으로 탐구될 수 있는 것에 대해서도 신의 계시로 가르쳐질 필요가 있다. 왜냐하면 이성을 통하여 탐구된 신에 대한 진리는 소수에게만 가능하며, 긴 세월을 통하여 얻어질 뿐 아니라, 많은 오류로 포함하고 있기 때문이다. 그런데 인간의 구원은 바로 그러한 진리에 대한 인식에 의존한다. 그렇기에 인간에게 구원이 더 적합하고 더 확실하게 이루어지기 위해서 신적인 것에 대한 신의 계시로 교육되어야 한다. 그러므로 이성에 의하여 참구되는 철학적 학문 이외에도 계시에 의한 성스러운 가르침을 가지는 것이 필요하다.

Ad ea etiam quae de Deo ratione humana investigari possunt, necessarium fuit hominem instrui revelatione divina. Quia veritas de Deo, per rationem investigata, a paucis, et per longum tempus, et cum admixtione multorum errorum, homini proveniret, a cuius tamen veritatis cognitione dependet tota hominis salus, quae in Deo est. Ut igitur salus hominibus et convenientius et certius proveniat, necessarium fuit quod de divinis per divinam revelationem instruantur. Necessarium igitur fuit, praeter philosophicas disciplinas, quae per rationem investigantur, sacram doctrinam per revelationem haberi.

 

그러므로 첫째에 대하여 아래와 같이 말 되어야 한다. 인간의 인식 이상의 것을 인간은 이성으로 탐구할 것이 아니라, 신앙을 통하여 신으로부터 계시된 것을 수용해야 한다. 그러므로 같은 곳(집회서325)에서 인간의 감각을 넘어가는 다수의 것이 너에게 주어졌도다라고 한다. 그리고 이러한 방식에서 성스러운 가르침이 성립된다.

1. Ad primum ergo dicendum quod, licet ea quae sunt altiora hominis cognitione, non sint ab homine per rationem inquirenda, sunt tamen, a Deo revelata, suscipienda per fidem. Unde et ibidem subditur, plurima supra sensum hominum ostensa sunt tibi. Et in huiusmodi sacra doctrina consistit.

 

그러므로 둘째에 대하여 다음과 같이 말 되어야 한다. 인식될 수 있는 상이한 근거는 학문의 다양성을 이끈다. 천문학자와 자연학자는 이와 같은 결론을 논증한다. “지구는 둥글다고 한다. 그러나 천문학자는 수학적 수단을 통하여, 즉 질료로부터 추상된 수단을 통하여 논증한다. 그런데 자연학자는 질료에 대하여 고찰하는 수단으로 또한 논증한다. 자연적 이성의 빛으로 인식될 수 있는 것에 따라서 논의되는 한에서 철학적 학문으로부터 배워질 수도 있는 것에 대하여 신적 계시의 빛으로 인식되어지는 것에 따라서 논의되어지는 다른 학문이 다루어도 이를 두고 금지할 만한 것이 없다는 것이다. 따라서 성스러운 가르침에 속하는 신학은 철학의 한 부분의 자리를 가지고 있는 신학과 그 류에 따라서 다르다.

2 Ad secundum dicendum quod diversa ratio cognoscibilis diversitatem scientiarum inducit. Eandem enim conclusionem demonstrat astrologus et naturalis, puta quod terra est rotunda, sed astrologus per medium mathematicum, idest a materia abstractum; naturalis autem per medium circa materiam consideratum. Unde nihil prohibet de eisdem rebus, de quibus philosophicae disciplinae tractant secundum quod sunt cognoscibilia lumine naturalis rationis, et aliam scientiam tractare secundum quod cognoscuntur lumine divinae revelationis. Unde theologia quae ad sacram doctrinam pertinet, differt secundum genus ab illa theologia quae pars philosophiae ponitur.


[이 번역에 대한 모든 권한은 토마스철학학교 오캄연구소 유대칠에게 있습니다. 출처에 대한 명확한 표기를 전제로 자유로운 인용을 허락합니다. 2015년 3월 28일 유대칠]